Hoe trauma in je leven sluipt

Iedereen krijgt vroeg of laat te maken met trauma. Meestal denken we bij trauma aan oorlog, verkrachting of mishandeling, maar ook vroegkinderlijk trauma, een auto-ongeluk, een scheiding of het verlies van een dierbare kan een flinke impact hebben. Trauma laat zijn sporen na, niet alleen in je hoofd, maar ook in je lichaam. Ik neem je graag mee in het traumamodel van Dr. Franze Ruppert, een Duitse psychotherapeut. Dit model maakt duidelijk hoe je 'ik' zich in drie stukken verdeelt als je met trauma te maken krijgt.

Vroegkinderlijk trauma

Trauma kan al heel vroeg in je leven voorkomen, dat noemen we vroegkinderlijk trauma. Het is lastiger om de gevolgen hiervan te herkennen omdat ze als het ware versmelten met wie je bent.

Vroegkinderlijk trauma omvat ervaringen die zich voordoen tijdens de eerste jaren van je leven, wanneer je nog in ontwikkeling bent en sterk afhankelijk bent van je omgeving. Deze traumatische ervaringen kunnen variëren van emotionele verwaarlozing en fysiek misbruik tot onveilige hechting en het gebrek aan emotionele ondersteuning. Omdat deze gebeurtenissen plaatsvinden in een periode waarin je nog volop aan het vormen bent als individu, kunnen de effecten ervan diep doordringen in je persoonlijkheid en de manier waarop je naar de wereld kijkt.

Het is belangrijk te begrijpen dat vroegkinderlijk trauma niet altijd spectaculair of extreem hoeft te zijn; zelfs ogenschijnlijk kleine gebeurtenissen kunnen aanzienlijke invloed hebben. Het kunnen bijvoorbeeld herhaalde momenten van afwijzing, verwaarlozing of het ontbreken van emotionele respons zijn die de basis vormen voor latere problemen in volwassenheid.

Het traumamodel

Het traumadeel

Dr. Ruppert legt uit dat bij elke traumatische ervaring een splitsing in je persoonlijkheid optreedt. Ten eerste is er een traumadeel waar de herinneringen aan het trauma worden bewaard, vastgezet op de leeftijd waarop het trauma plaatsvond. Als je getriggerd wordt, ga je terug naar dat moment, zonder toegang tot je volwassen brein. Je wordt overweldigd door dezelfde emoties van toen.

Het overlevingsdeel

Het tweede deel is het overlevingsdeel, gericht op zo snel mogelijk weer 'oke' zijn. Dit deel neemt de controle over als het traumadeel wordt getriggerd. Het wil de heftige gevoelens van toen onderdrukken. Het doel van het overlevingsdeel is om het trauma uit je bewustzijn te houden en daarvoor bedenkt het steeds nieuwe strategieën. Denk aan ruziemaken, mensen wegduwen, overwerken, dwangmatig gedrag, pleasen, overmatig alcoholgebruik, enzovoort.

Het is belangrijk te begrijpen dat deze delen van je persoonlijkheid automatisch actief worden wanneer ze getriggerd worden. Stel je voor dat je vroeger hebt besloten om jezelf te verstoppen voor wat er gebeurde; op het moment van triggering zou je automatisch teruggaan naar die reactie, zij het in een andere maar vergelijkbare vorm.

Het gezonde deel

Tot slot is er het gezonde deel, dat onaangetast blijft en wijze versie van jezelf vertegenwoordigt. Dit gezonde deel verlangt naar verbinding en heling. Het voelt dat er iets niet in orde is. Als je in staat bent om de oorspronkelijke gevoelens in het traumadeel te voelen, kan het gezonde deel samenwerken met het traumadeel. In tegenstelling tot het overlevingsdeel, dat deze gevoelens vermijdt, kan het gezonde deel dat nu volwassen is, deze emoties wel aan. Primaire gevoelens duren gemiddeld slechts 90 seconden en hoewel ze intens zijn, zorgen ze voor een opschoning van de geest.

Complex trauma

Omdat bij elk trauma een nieuwe splitsing ontstaat, hebben de meeste mensen meerdere traumadelen en overlevingsdelen. Denk aan je innerlijke wereld als een verzameling van verschillende gevormde en gekleurde knopen in een levenslang geweven tapijt. Elk knoopje vertegenwoordigt een specifiek moment van trauma of uitdaging in je leven. Sommige knopen zijn strak en stevig, terwijl andere losser en kwetsbaarder zijn.

Wanneer je herhaaldelijk trauma ervaart, worden deze knopen complexer. Sommige knopen raken met elkaar verweven, terwijl andere op zichzelf staan. Het resultaat is een tapijt met een rijke textuur, vol patronen die je dagelijkse ervaringen beïnvloeden.

Het begrijpen van deze knopen in je levenskleed is als het lezen van een uniek verhaal. Elke knoop draagt bij aan de gelaagde geschiedenis van wie je bent. Wanneer knopen als té complex of te vast voelen, kan het helpend zijn om er naar te kijken. Wanneer je bijvoorbeeld burn-out, depressie of angstklachten ervaart of je moeite hebt om relaties in stand te houden of je job vol te houden,... Het is echter niet altijd nodig om elke knoop afzonderlijk te ontwarren, maar bewustwording van het tapijt als geheel kan helpen bij het begrijpen van de complexiteit van je innerlijke wereld.

Trauma en systemisch werk

Trauma heeft impact op het individu én het bredere systeem. Het verandert familiedynamieken, waardoor trauma's van generatie op generatie onbewust worden doorgegeven. Het leidt tot verstrikkingen die het hele familiesysteem kunnen beïnvloeden. Opstellingswerk en systemische coaching kunnen leggen deze verstrikkingen en dynamieken bloot zodat de persoon in kwestie zicht krijgt op wat er speelt en daar de nodige stappen tot heling aan kan koppelen.

Mag ik je voorstellen aan Emma?

Stel je Emma voor, een vrouw van in de dertig. Als kind ervoer Emma herhaaldelijke emotionele verwaarlozing, waarbij haar ouders vaak afwezig waren en weinig aandacht schonken aan haar emotionele behoeften. Dit vormde de basis van haar vroegkinderlijk trauma.

Vroegkinderlijk trauma:

Emma's vroegkinderlijk trauma bestaat uit het gemis aan emotionele verbinding en ondersteuning tijdens haar eerste jaren. Hierdoor ontwikkelde ze een diepgeworteld gevoel van verlatenheid en het idee dat ze niet de moeite waard was om liefde te ontvangen.

Het traumadeel:

Het traumadeel bij Emma manifesteert zich als een innerlijk kind dat vastzit op de leeftijd van vijf. Wanneer ze situaties tegenkomt die lijken op de emotionele verwaarlozing uit haar kindertijd, wordt dit deel van haar persoonlijkheid getriggerd. Op dat moment keert Emma terug naar die leeftijd en ervaart ze dezelfde gevoelens van eenzaamheid en onwaardigheid als toen.

Het overlevingsdeel:

Om snel 'weer oke' te zijn, heeft Emma een sterk ontwikkeld overlevingsdeel. Dit deel wordt geactiveerd wanneer het traumadeel wordt getriggerd. In plaats van de pijnlijke emoties van eenzaamheid te voelen, neemt het overlevingsdeel de controle over. Emma kan bijvoorbeeld de neiging hebben om zich terug te trekken in isolatie, om anderen op afstand te houden, omdat ze gelooft dat ze toch niet de moeite waard is voor echte verbinding.

Het gezonde deel:

Gelukkig heeft Emma ook een gezond volwassen deel. Dit deel, dat onaangetast is door het trauma, verlangt naar verbinding en heling. Het herkent dat er iets niet in orde is en wil graag de oorspronkelijke gevoelens in het traumadeel onder ogen zien. Wanneer Emma in staat is om deze primaire gevoelens te voelen, kan het gezonde deel samenwerken met het traumadeel om emotionele genezing te bevorderen.

In Emma's levenskleed van ervaringen zijn er knopen die teruggaan naar haar vroegkinderlijk trauma, met verschillende intensiteiten en reacties op triggers. Begrijpen hoe deze knopen met elkaar verweven zijn, helpt Emma in haar proces van zelfontdekking en heling, waarbij ze leert omgaan met de effecten van het trauma op verschillende aspecten van haar leven.

Meer over systemisch werk?

Wil je meer weten over systemisch werk en hoe jouw familiesysteem invloed heeft op wie je bent en de acties die je al dan niet onderneemt in het dagelijkse leven?

Ik bundelde de belangrijke fundamenten van systemisch werk samen met enkele krachtige oefeningen in dit e-book!

E-book: Systemisch Werk

Nu kopen